Bittere smaken zijn helemaal terug anno 2019. En dat zorg niet alleen voor een authentiek, natuurlijk smaakpalet: bitter staat bekend om z’n supergezonde eigenschappen. Niet voor niets ga je dit jaar nog heel veel terugzien (en proeven!) van de bittere health bommetjes kurkuma en gember.
Van exotische smaakmakers waarvan je niet heel goed wist wat je er allemaal mee kon, groeien kurkuma en gember langzaam maar zeker uit tot favoriete ingrediënten om een gerecht net dat beetje meer zing te geven. Gember doet het steengoed in cocktails met rum of gin, smoothie of in combinatie met visgerechten of een pokébowl. Pastelgele kurkumalattes zijn all time favorites voor wie die zachtgroene matchalattes nu wel heeft gezien en ze passen fantastisch bij curry’s op basis van yoghurt. Het zijn maar een paar voorbeelden van de eindeloze reeks aan gerechten die kleur en smaak krijgen van een vleugje kurkuma of gember. Maar het duo is ook nog eens ont-zet-tend gezond.
Bitter is back
Zowel kurkuma als gember zijn nooit echt weggeweest uit de Nederlandse keuken en worden al eeuwenlang toegevoegd, vooral in onder andere de ayurvedische en Aziatische keuken. De hernieuwde populariteit is te wijten aan de herwaardering van de enigszins bittere smaak van beide smaakmakers. Kurkuma en gember behoren tot de plantenfamilie amara acria. Deze planten smaken misschien eerder scherp dan bitter, ze behoren beide tot de planten met bitterstoffen in hogere concentraties. De laatste jaren wordt de authentieke, bittere smaak die je wellicht beter kent van groentes zoals witlof, spruitjes of rucola, steeds populairder. Het bittere tintje werd sinds de jaren dertig van de vorige eeuw steeds vaker uit groente geteeld, onder andere om ze smakelijker te maken voor een grotere groep consumenten. Die tijd lijkt te veranderen. Steeds meer mensen willen authentieke smaken proeven en de gezondheidsvoordelen ervan ervaren. Foodwatcher Anneke Ammerlaan: “We voelen ons steeds meer verantwoordelijkheid voor onze gezondheid en proberen liever zelfs iets uit, bijvoorbeeld in de vorm van kruiden of specerijen, dan klakkeloos aan te nemen wat een dokter voorschrijft.” Daarbij grijpen we terug naar diëten die soms al eeuwenlang bestaan. “Kurkuma heeft in het ayurvedische gedachtengoed een belangrijke plaats. Wat we nu zien gebeuren is dat er steeds meer wordt gekeken naar wat er werd voorgeschreven in het Chinese rijk ten tijde van de wijsgeer Confusius. De kruidenier van de keizer gaf aan wat hij die dag nodig had qua kruiden, op basis daarvan werd het keizerlijke maal bereid.” Een andere reden waarom kurkuma en gember juist nu back in business zijn, verklaart Ammerlaan door de superfoodtrend. “Tijdens de superfoodhype werd de aandacht gelegd op een specifieke eigenschap van een natuurlijk product en die ontwikkeling zet zich voort. Steeds meer telers zijn dan ook bezig met de geneeskrachtige werking van hun gewassen. Nu ligt de focus op bitter gourd: een Aziatische bittere komkommersoort met geneeskrachtige eigenschappen. Bitter heeft altijd betekend: voor te veel moet je oppassen, maar een beetje kan goed zijn voor de mens. Niet voor niets luidt het oud-Hollandse gezegde ‘bitter in de mond maakt het hart gezond’”, aldus Ammerlaan.
Kurkuma: kleurig wondermiddel
Het bestanddeel curcumine in kurkuma of geelwortel is wat het geeloranje goedje zo gezond maakt. Het eerste wetenschappelijke artikel waarin curcumine werd ingezet als medicijn stamt al uit 1937. De jaren daarna zijn er talloze veelbelovende resultaten uit verschillende onderzoeken gekomen, waarbij het effect van curcumine op ziektes zoals kanker, hart- en vaatziekten, artritis, de ziekte van Crohn, prikkelbare darmaandoening, maagzweer, maagzweer, maagontsteking, vitiligo, psoriasis en diabetes werd onderzocht. Ook voor minder heftige aandoeningen zou kurkuma voor verlichting kunnen zorgen, bijvoorbeeld bij terugkerende huidproblemen zoals acne. Dat alles zit ‘m in de ontstekingsremmende werking van curcumine. Oscar Helm is voedingsdeskundige en oprichter van happyhealthy.nl. “Tegenwoordig hebben veel mensen last van welvaartsziektes zoals obesitas en hart- en vaatziekten. Daar gaan vaak chronische ontstekingen mee gepaard. Om dat simpel uit te leggen: als je een wondje hebt op je huid wordt dat opgelost door een ontsteking, wat functioneel is. Ditzelfde proces bestaat ook in je lichaam. Als je een ongezonde leefstijl hebt, ontstaan er erg veel van dit soort kleine ontstekingen in je lichaam. Zo veel, dat ze steeds minder goed kunnen worden aangepakt door je lichaam. Kurkuma is een krachtige antioxidant en werkt daarom ontstekingsremmend.” Antioxidanten beschermen weefsels en je DNA in cellen tegen vrije radicalen. Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die schade kunnen veroorzaken aan cellen en weefsels. Bij bepaalde ziekten worden veel vrije radicalen gevormd, zoals bij ontstekingsreacties. Het kan volgens Helm dan ook geen kwaad om regelmatig curry met flink wat kurkuma erin klaar te maken. “Maar 2 procent van kurkuma bevat curcumine, dus je moet er niet te zuinig mee zijn. Er is veel gedegen onderzoek gedaan naar de werking van curcumine en daaruit blijkt dat het bij bepaalde klachten zelfs beter kan werken dan medicatie voorgeschreven door een reguliere dokter.” Over de dagelijkse hoeveelheid kurkuma die je nodig hebt voor een gezond lijf zijn geen harde cijfers te geven. Per onderzoek naar verschillende ziektes zijn verschillende hoeveelheden curcumine gedurende uiteenlopende periodes aan proefpersonen gegeven. En dat kunnen vrij grote hoeveelheden zijn die je niet zo makkelijk binnenkrijgt met een regulier dieet. Om het jezelf makkelijk te maken kun je bijvoorbeeld kiezen voor curcuminesupplementen die verkrijgbaar zijn bij de drogisterij of de natuurwinkel.
Gember: onschuldige heelmeester
Bijna iedereen is wel bekend met de pittige, frisse en onmiskenbare smaak van gember. Maar dat het meer is dan een smaakmaker in je thee of bij de sushi, is waarschijnlijk minder bekend. Gember kan met name verlichting brengen bij maag- en darmproblemen zoals reisziekte of diarree. Uit onderzoeken blijkt dat gember het met name heel goed kan doen bij misselijkheid of overgeven veroorzaakt door HIV -of aidsbehandelingen. Ook pijnlijke menstruatieklachten, ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap, artrose of misselijkheid na een operatie of door duizeligheid kunnen verminderen na specifieke doseringen gember. Helm: “Ook gember is een antioxidant en heeft daarom een ontstekingsremmende werking. Bij een studie naar menstruatiepijn werd aan de ene groep vrouwen ibuprofen gegeven, aan de andere gember. Daaruit bleek dat beide even goed werken als pijnstiller, maar daar komt bij dat er aan ibuprofen allerlei bijwerkingen kleven. Bij misselijkheid raad ik aan om het als thee te drinken, een schijfje onder de tong kan ook goed werken: je slijmvliezen nemen de werkzame stoffen namelijk erg goed op. Het hoeft niet al je klachten direct op te lossen, maar het kan de pijn verzachten op een onschuldige manier.” Om nu gelijk kilo’s kurkuma en gember in te kopen is ook niet per se de oplossing. “De combinatie van gember met bijvoorbeeld bloedverdunners is niet altijd verstandig. Als je grote hoeveelheden kurkuma of gember in wil zetten tegen chronische klachten, dan zou ik dat wel in samenspraak met je huisarts doen”, aldus Helm.
Volgens Ammerlaan staan we met voedingsmiddelen als kurkuma en gember aan het begin van een ontwikkeling. “We hebben gezondheidsklachten altijd technologisch en farmaceutisch willen oplossen. Nu het steeds belangrijker wordt om de eigen verantwoordelijkheid te nemen zie je dat de interesse voor talloze religieuze, filosofische en natuurlijke levenswijzen groeit. Er wordt gekeken naar de technische kant, minder naar de religieuze kant. Het is wel belangrijk om trends zoals kurkuma of gember als onderdeel van een gezond dieet te zien, het is geen quick fix. Gezond leven is een lange termijnverhaal, een ontwikkeling in het maken van preventieve keuzes.”
